| Aantekeningen |
Getrouwd:
- Koningin-regentes der Nederlanden van 1890-1898; prinses van Waldeck-Pyrmont. Zij was erecommandante van het Pruisische regiment infanterie no. 15.
Adelheid Emma Wilhelmina Theresia (Arolsen 2 augustus 1858 - Den Haag 20 maart 1934), Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Waldeck-Pyrmont, was de echtgenote van koning Willem III en Koningin-regentes der Nederlanden van 1890 tot 1898. Als regentes deed ze dienst als feitelijk staatshoofd van Nederland; eerst enkele dagen voor haar echtgenoot, de daarop volgende jaren voor haar minderjarige dochter Wilhelmina. Als zodanig was ze de facto het eerste vrouwelijke staatshoofd van Nederland.
Haar man Willem III
Willem III was oud genoeg om Emma's vader, of zelfs grootvader te zijn: Bij hun verloving op 30 september 1878 in Arolsen was Emma twintig en Willem eenenzestig jaar oud. Het huwelijk zorgde voor een ommekeer in het leven van de koning; hun liefde bleek hem inwendig grote rust te geven. Officieel werd geconstateerd dat er minder botsingen waren tussen het staatshoofd en zijn ministers. Willem III kreeg zelfs een bijnaam: "De goede". Dat was zeker ook de verdienste van zijn jonge vrouw, die de vorst verplichtte tot een huiselijker leven. Zij schonk haar gemaal op 31 augustus 1880 een dochter, Wilhelmina.
Het was bekend dat de koning zowel in binnen- als buitenland menig vrouwenhart op hol had gebracht. Zijn relaties met het Amerikaanse barmeisje Elisa Parker en met Leonora d'Ambre, een Parijse operazangeres, haalden zelfs de nieuwsbladen. De liefde voor Emma was spontaan ontbrand toen de vorst ten huize van Waldeck-Pyrmont een relatie onderhield met Emma's drie jaar oudere zuster Pauline en zelfs serieus overwoog haar te trouwen. Hij had overigens elders n?g een huwelijksaanzoek lopen: bij zijnnicht prinses Elisabeth van Saksen-Weimar, die er achteraf niet rouwig om was dat zij werd gepasseerd.
Gezegd mag worden dat Willem III bij Emma, zijn tweede echtgenote, gelukkig was en rust vond. Eerder was de koning getrouwd geweest met zijn nicht Sophia van W?rttemberg, die in 1877 was overleden. Hun huwelijk was niet hecht geweest; het was algemeen bekend dat de echtelieden "in het geheim" in 1855 waren gescheiden van tafel en bed.
Emma
Adelheid Emma Wilhelmina Theresia was een van de zeven kinderen van George Victor, Vorst van Waldeck en Pyrmont, en Helena, Prinses van Nassau-Weilburg. De prinses had thuis een gedegen, brede, christelijke opvoeding genoten. Ze was leergierig en sociaal bewogen. Haar Engelse gouvernante had haar goed op de hoogte gebracht van de arbeidsverhoudingen in die dagen. Voordat ze naar Nederland verhuisde, kreeg Emma les in Nederlandse taal en geschiedenis, want ze wilde een Nederlandse worden en blijven.
Het huwelijk
De eerste jaren van haar huwelijk leidde koningin Emma een onbezorgd leven en wijdde zich volledig aan de opvoeding van haar "Wimmy". Maar de toekomst tekende zich al spoedig anders af dan verwacht. In 1884 stierf prins Alexander (32), de ongehuwde jongste zoon uit het huwelijk van Willem III en koningin Sophie. Willems oudste zoon, prins Willem (38), was vrijgezel gebleven en al in juni 1879 overleden. In 1850 had de koning de zesjarige Maurits verloren.
Krachtens de grondwet werd nu prinses Wilhelmina de troonopvolgster. Maar de prinses was pas vier jaar en de koning vijfenzestig. Derhalve diende wegens de hoge leeftijd van de koning een regent aangewezen te worden om eventueel namens de prinses tot aan haar meerderjarigheid het koninklijk gezag waar te nemen. De meerderheid van de Verenigde Vergadering van de beide Kamers der Staten Generaal stemde op 29 juli 1884 in met de benoeming van koningin Emma als regentes.
Regentes
Vier jaar later werd zij tevens benoemd tot voogdes over de minderjarige troonopvolgster. Dat was niet zonder reden, want de gezondheid van de koning ging in oktober 1888 sterk achteruit. In mei van dat jaar liet het koninklijk gezin de drukte van Den Haag achter zich en trok zich terug in Het Loo. Daar raakte de koning buiten staat om te regeren. Koningin Emma werd daarom tenslotte op 14 november 1890 met algemene stemmen door de Staten Generaal benoemd tot regentes van haar man en op 20 november in Den Haag be?digd. Zij behoefde de koning slechts drie dagen waar te nemen, want op 23 november 1890 overleed de vorst, drie?nzeventig jaar oud, en werd het koningschap overgedragen aan de tienjarige prinses Wilhelmina. Koningin-moeder Emma namals regentes voor haar dochter - op 8 december 1890 daartoe be?digd - tot aan Wilhelmina's achttiende verjaardag in 1898 de regeringstaak waar.
Het respect voor haar overleden man als staatshoofd en de achting voor het koningschap hebben Emma steeds geleid in haar beslissingen. Ze zette zoveel mogelijk de lijn van koning Willem III voort, maar toch met een eigen aanpak. Al direct trof zij maatregelen om elke minister eenmaal in de veertien dagen persoonlijk te kunnen ontmoeten. Ze stelde zich open voor eenieder die haar wilde spreken en stond erop zelf zoveel mogelijk post te openen en af te handelen, ook als zij op Het Loo of in Soestdijk vertoefde. In tegenstelling tot de gewoonte van Willem III besloot zij op zondagen niet te werken. In de periode van koningin-weduwe-regentes kreeg Emma onder meer driemaal te maken met een kabinetsformatie, die haar veel zorg gaf.
Naast haar bestuurlijke taak besteedde koningin-moeder Emma grote aandacht aan de opvoeding van haar dochter. In haar ogen diende de jeugd van de nieuwe koningin op haar zestiende voorbij te zijn, om dan nog twee jaar "klaargestoomd" te worden voor het aanvaarden van haar taak als regerende koningin op 31 augustus 1898. Tot 1896 werd Wilhelmina dan ook omringd door wijze lieden, leden van de hofhouding en een gouvernante.
Koningin-moeder
Toen Wilhelmina moest "meedraaien" met het regeringsgebeuren, was ze zeer consci?ntieus en wilde geen fouten maken, waardoor zij regelmatig haar moeder om raad moest vragen. Koningin Emma beklaagde zich wel eens dat zij moe was, omdat de zorgen voorgrote en kleine zaken zo op haar drukten en ze bovenal Wilhelmina moest inleiden in haar nieuwe wereld.
Als regerend koningin koos de jonge Wilhelmina al snel haar eigen weg. Zij probeerde onder de sterke druk van haar moeder uit te komen, want Emma was veeleisend geweest voor zichzelf, anderen en haar dochter. Aanvankelijk woonden de beide vorstinnennog samen in paleis Noordeinde, maar toen Wilhelmina in het huwelijk trad, trok Emma zich terug in het paleisje aan het Lange Voorhout. Zij was niet meer gesteld op het society-leven aan het hof, zoals voorheen gebruikelijk. Ze leefde vrij teruggetrokken met hoffunctionarissen. Ze zette zich volledig in voor de bestrijding van tuberculose, destijds volksziekte nummer 1. Zelf had ze een van haar zusters verloren aan tbc.
Emma overleed op 20 maart 1934. Haar kleindochter Juliana overleed exact zeventig jaar later, op 20 maart 2004.
|
